Discriminatie is nog steeds erg aanwezig in ons land. Het berooft bepaalde groepen burgers van kansen, verhindert hen de toegang tot de banen van hun keuze, de studies van hun dromen of kwaliteitswoningen in een aangename wijk of dorp, kortom, van het leven dat zij willen leiden, in waardigheid. Enkele dagen geleden bleek uit een nieuwe studie van de Universiteit Gent dat een handicap, een “minder aantrekkelijk” uiterlijk, leeftijd, homoseksualiteit, etnische afkomst en onervarenheid in deze volgorde de belangrijkste uitsluitingscriteria zijn voor de toegang tot een baan.
Het is daarom dringend en noodzakelijk ons wetgevingsarsenaal ter bestrijding van discriminatie verder te versterken. Sarah Schlitz heeft op 23 december bij de ministerraad een wetsontwerp ingediend om de drie Belgische antidiscriminatiewetten te verbeteren en te versterken. Deze wetten beschermen burgers tegen discriminatie volgens een precieze lijst van criteria. Het gaat om:
- de “antiracismewet” van 30 juli 1981 om bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven handelingen te bestraffen¹.
- de “antidiscriminatiewet” van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie².
- de “genderwet” van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen³.
Een comité van deskundigen, bestaande uit vertegenwoordigers van de academische wereld, vakbonden, werkgevers, het maatschappelijk middenveld, advocaten en magistraten, maakte een evaluatie van de 3 anti-discriminatiewetten. Talrijke hoorzittingen, vragenlijsten en bezoeken ter plaatse, per sector en per thema, werden uitgevoerd om een consensus te bereiken en aanbevelingen te formuleren. Op basis van de aanbevelingen van dit expertencomité legde staatssecretaris Sarah Schlitz een voorontwerp van wet neer om de drie Belgische antidiscriminatiewetten aanzienlijk te verbeteren.
- Modernisering van de discriminatiecriteria
Ten eerste wordt het beschermde criterium van sociale afkomst nu uitgebreid tot sociale afkomst of toestand. Het gebruik van de term “afkomst” verhinderde de toepassing van de antidiscriminatiewetgeving op mensen die ongunstig worden behandeld wegens hun huidige sociale toestand. Voorbeeld: een ex-gedetineerde kan niet op deze grond worden geweigerd wanneer hij voor een baan solliciteert.
Deze aanpassing van het criterium volgt op de aanpassing van dit criterium bij de hervorming van het strafwetboek.
Het beschermde criterium van geslachtsverandering wordt vervangen door het begrip medische of sociale transitie . De term “geslachtsverandering” wordt niet langer ondersteund noch door de wetenschap, noch door de transgenderbeweging, en weerspiegelt niet de diversiteit die iemands overgang met zich mee kan brengen. Een transgender persoon die een sociale transitie heeft ondergaan, zoals de aanpassing van zijn identiteitspapieren, maar geen bijzondere fysieke transitie heeft ondergaan, zal dus ook worden beschermd.
Het criterium seksuele geaardheid wordt ook seksuele oriëntatie, een minder rigide uitdrukking die beter aantoont dat dit niet is aangeboren of voor altijd vaststaat .
- Nieuwe vormen van discriminatie
Het wetsontwerp erkent uitdrukkelijk gevallen van meervoudige discriminatie die voortvloeien uit verschillende beschermde criteria. België is een van de eerste landen in Europa die een dergelijke wetgeving aannemen, naast Noorwegen en Portugal.
Meervoudige discriminatie⁴ kan twee vormen aannemen:
- Cumulatieve discriminatie – wanneer een persoon, in dezelfde context en door dezelfde dader, het slachtoffer is van verscheidene afzonderlijke discriminaties die elk verband houden met een kenmerk dat de persoon vertoont. Voorbeeld: Een slechthorende zwangere vrouw wordt geweigerd door een werkgever die in zijn weigeringsbrief stelt dat haar handicap EN het feit dat zij zwanger is betekenen dat zij niet in zijn bedrijf kan worden aangenomen.
→ In dit geval is de werkzoekende dus tweemaal gediscrimineerd, maar had zij slechts op basis van één van deze twee criteria (de beschermde criteria zijn zwangerschap en handicap) gediscrimineerd kunnen worden.
- Intersectionele discriminatie – wanneer iemand wordt gediscrimineerd op basis van een combinatie van kenmerken, waarbij de discriminatie hem alleen treft omdat hij deze kenmerken tegelijkertijd heeft. Voorbeeld: Een hotel weigert uitdrukkelijk Aziatische vrouwelijke gasten, omdat het hen automatisch als sekswerkers beschouwt.
→ In dit geval worden Aziatische mannen geaccepteerd in het hotel en ook niet-Aziatische vrouwen, alleen een specifiek type mensen met (ten minste) 2 criteria wordt gediscrimineerd (de beschermde criteria zijn hier geslacht èn etnische afkomst).
Ten tweede worden gevallen van discriminatie door associatie, d.w.z. een situatie waarin iemand wordt gediscrimineerd omdat hij of zij nauwe banden heeft met een persoon die een beschermd criterium bezit, uitdrukkelijk erkend. Voorbeeld: De vader van een kind met een handicap wordt kort na de geboorte door zijn werkgever ontslagen, omdat de werkgever van mening is dat de vader van het kind onvoldoende beschikbaar en flexibel zal zijn voor zijn werk omwille van diens kind met een handicap.
Ten slotte erkent het wetsontwerp uitdrukkelijk gevallen van discriminatie op grond van een verondersteld criterium. Dat wil zeggen dat iemand wordt gediscrimineerd omdat hij of zij geacht wordt een beschermd kenmerk te hebben dat hem of haar in feite vreemd is. Voorbeeld: een heteroseksuele man die de Belgian Pride bijwoont, wordt in de marge van de optocht aangevallen omdat de aanvallers hem door zijn aanwezigheid op het evenement als homoseksueel beschouwen.
Nu wordt duidelijk gemaakt dat het slachtoffer geen daadwerkelijke drager van het beschermde criterium hoeft te zijn.
Het wetsontwerp voorziet ook in de financiering van verenigingen die actief zijn in de strijd tegen discriminatie en vormen van racisme.
- Versterking van de civielrechtelijke sancties op discriminatie
Om alle vormen van vergelding te voorkomen, waarborgt het wetsontwerp de anonimiteit van het slachtoffer wanneer een rechter de publicatie van de rechterlijke beslissing beveelt.
Zodra een rechter het bestaan van discriminerende handelingen vaststelt, is hij voortaan verplicht schadevergoeding toe te kennen wanneer het slachtoffer deze vordert, hetzij in het kader van een bodemprocedure, hetzij in het kader van een verbodsactie.
Ten slotte verhoogt het wetsontwerp, voor het eerst in 15 jaar, de bedragen van de forfaitaire schadevergoeding voor discriminatie buiten de werkplek, deze worden verdrievoudigt, en voert het het beginsel van jaarlijkse indexering van deze bedragen in.
- Hervorming van het strafwetboek met systematische inachtneming van de discriminatiegrond
Naast de verbetering van de drie antidiscriminatiewetten vereist de nieuwe versie van het Strafwetboek dat er systematisch rekening wordt gehouden met het discriminerende karakter van een strafbaar feit. Strafrechters zullen dus systematisch en voor alle soorten delicten rekening moeten houden met situaties van discriminatie als verzwarende omstandigheid.
“Discriminatie, hoe dan ook, is een blijvend gif in het leven van onze medeburgers. Met deze verbetering van ons wetgevingsarsenaal verbreden we de bescherming door rekening te houden met blinde vlekken die niet onder de wet vielen, en verbeteren we ook de zorg voor slachtoffers. We strijden niet alleen tegen dit onrecht, maar geven ook een duidelijk signaal aan de daders van discriminatie dat dit onaanvaardbaar en verboden is.” – Sarah Schlitz
¹Betreft de beschermde criteria : zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, nationale of etnische oorsprong en nationaliteit.
²Betreft de beschermde criteria : leeftijd, seksuele oriëntatie, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, godsdienstige of levensbeschouwelijke overtuiging, gezondheidstoestand, politieke overtuiging, taal, handicap, vakbondssyndicale overtuiging, fysieke of genetische eigenschap en sociale afkomst of toestand.
³Betreft de beschermde criteria : geslacht, zwangerschap, bevalling, borstvoeding, medisch begeleide voortplanting, moederschap, gezinsverantwoordelijkheden, medische of sociale transitie, genderidentiteit, genderexpressie en seksekenmerken.
⁴ In gevallen van meervoudige discriminatie heeft de bevoegde rechter de mogelijkheid om schadevergoeding te cumuleren.
Français