Vrouwenmoorden zijn een plaag voor onze samenleving. In 2022 zijn in België al minstens 18 vrouwen vermoord omdat ze vrouw waren. Er waren er minstens 22 in 2021, 26 in 2020, 24 in 2019, 39 in 2018 en minstens 43 in 2017. Deze cijfers zijn gebaseerd op een telling door feministische verenigingen op de blog Stop Féminicide op basis van persartikelen, aangezien België tot nu toe geen officiële statistieken had. Er is alle reden om aan te nemen dat het er in feite veel meer zijn.
In België wordt geschat dat in de afgelopen 5 jaar gemiddeld om de 12 dagen een man zijn (ex-)vriendin vermoordde. Het is belangrijk te onthouden dat vrouwenmoord de meest extreme vorm van gendergeweld is. Ze treden vaak op na maanden of zelfs jaren van lijden. Deze verschrikkelijke cijfers tonen aan dat er dringend maatregelen moeten worden genomen om gendergeweld, dat gerelateerd is aan de aanhoudende relaties van dominantie tussen vrouwen en mannen, uit te roeien.
Dankzij de strijd van feministische activisten dringt de term stilaan door in de algemene woordenschat. Hoewel feminicide is opgenomen in de strafwetboeken van een tiental Latijns-Amerikaanse landen, alsook in Spanje (2004) en Italië (2013), bestond het juridisch nog steeds niet in België. Petit Robert, het Franstalige woordenboek, definieert het sinds 2015 als “Meurtre d’une ou plusieurs femmes ou filles en raison de leur condition féminine” of: “Moord op een of meer vrouwen of meisjes vanwege hun vrouwelijke conditie“. Toch blijft de term og steeds afwezig in de meeste woordenboeken.
Op initiatief van staatssecretaris Sarah Schlitz heeft de Ministerraad vrijdag de kaderwet #StopFeminicide” aangenomen die België een reeks instrumenten verschaft om vrouwenmoord te meten en de slachtoffers te beschermen: het begrip vrouwenmoord wordt officieel gedefinieerd, het verzamelen van statistische gegevens wordt mogelijk gemaakt, de rechten en de bescherming van de slachtoffers worden verbeterd en er wordt voorzien in de opleiding van politie en magistraten. Dit is een primeur in Europa.
Deze “Wet betreffende de preventie en bestrijding van vrouwenmoorden, gendergerelateerde moord en het daaraan voorafgaande geweld” is een echte revolutie in de bestrijding van vrouwenmoorden. We beschikken nu eindelijk over doeltreffende instrumenten om het fenomeen beter op te sporen en de slachtoffers te beschermen. Het is een grote opluchting te weten dat levens gered kunnen worden.
Deze wet omvat onder meer :
Definities
Om een geïntegreerd beleid ter bestrijding van vrouwenmoord te kunnen voeren, is het van belang het eens te worden over wat we het over hebben. Deze definitie, gebaseerd op Europese en internationale teksten, zal een onderscheid maken tussen intieme feminicide (bijv. een vriendin), niet-intieme feminicide (bijv. een vrouw in een prostitutiekring), indirecte feminicide (bijv. na gedwongen abortus of genitale verminking van vrouwen) en genderspecifieke moord (bijv. een transgender man).
Bovendien wordt niet alleen feminicide gedefinieerd, maar ook de verschillende vormen van geweld die aan feminicide kunnen voorafgaan, zoals seksueel geweld, psychologisch geweld en dwingende controle. Doordat het “genderperspectief” voor het eerst ook wettelijk is gedefinieerd, kan het worden gebruikt bij de aanneming en uitvoering van elk besluit, beleid of maatregel in verband met het toepassingsgebied van deze wet.
Gegevensverzameling en publicaties
Meten is weten. Daarom is het belangrijk gegevens te verzamelen om inzicht te krijgen in de omvang van het probleem en de kenmerken ervan, zodat de nodige lessen kunnen worden getrokken om de preventie tegen vrouwenmoord te versterken.
De “#StopFeminicide wet” omvat drie maatregelen op dit gebied :
Elk jaar zal een verslag worden gepubliceerd met de belangrijkste statistieken over vrouwenmoorden, de kenmerken van de slachtoffers, de daders en de relatie tussen het slachtoffer en de dader.
Om de twee jaar wordt een studie over feminicide uitgevoerd, met inbegrip van de prevalentie van de verschillende categorieën en types, de ontwikkeling ervan in de tijd en de maatregelen die zijn genomen om het verschijnsel in te dammen, relevante gegevens over de slachtoffers, de daders, de relatie tussen het slachtoffer en de dader, de omstandigheden rond de dood, de kenmerken van het incident en de gendergerelateerde motieven van het slachtoffer.
Ten slotte zal een interdisciplinair comité een kwalitatieve analyse van de gevallen van vrouwenmoorden uitvoeren om tekortkomingen vast te stellen en aanbevelingen aan de regering te doen.
De rechten van slachtoffers van gendergerelateerd geweld
Slachtoffers van pogingen tot vrouwenmoord staan natuurlijk centraal in deze wet. Ze krijgen nu nieuwe rechten:
- Het recht op vertaling van de belangrijkste elementen van hun verhoor in een taal die zij begrijpen. Als een vrouw die het slachtoffer is van geweld bijvoorbeeld alleen Oekraïens spreekt, zal zij haar gehoor in die taal kunnen laten vertalen, zonder dat zij een vertaler hoeft te betalen.
- Zij zullen ook het geslacht kunnen kiezen van het lid van de politie dat hen ondervraagt.
- De wet garandeert dat slachtoffers worden opgevangen in een geschikte ruimte die de nodige discretie biedt, door een politieagent die is opgeleid in gendergerelateerd geweld.
- Het recht op informatie voor slachtoffers van bestaande beschermingsmaatregelen: stalking alarm, tijdelijk verblijfsverbod, plaats- of contactverbod, niet-communiceerbaar adres, enz. en de uitvoering daarvan.
- Ten slotte zullen slachtoffers van niet-acuut gendergeweld online een klacht kunnen indienen.
Risicobeoordeling als preventie-instrument
We weten dat gendergerelateerd geweld een continuüm vormt, een vicieuze cirkel die soms begint met vormen van geweld die onschuldiger lijken. Een belangrijk element in de strijd tegen de escalatie van geweld zal de verplichting zijn om een instrument voor risicobeoordeling en -beheer te gebruiken, dat in elke nieuwe fase van het onderzoek moet worden bijgewerkt, met een intersectionele lezing en rekening houdend met de kwetsbaarheid van het slachtoffer. Dit moet de politie en justitie in staat stellen de risico’s van een slachtoffer beter in te schatten, de gevaarlijkheid van de daders te analyseren en beschermende maatregelen te nemen, zoals een tijdelijk straatverbod of een stalking alarm.
Opleiding
Het is uiterst belangrijk dat politieagenten en magistraten op de hoogte zijn van deze wet en vertrouwd zijn met de nieuwe instrumenten voor de bestrijding van het geweld dat aan vrouwenmoord voorafgaat. Daarom zal in de bestaande opleidingen voor politieagenten en magistraten speciale aandacht worden besteed aan vrouwenmoorden en de geweldsspiraal die eraan voorafgaat. Magistraten die reeds zijn opgeleid in gendergerelateerd geweld, krijgen de gelegenheid een specifieke module over deze nieuwe wet te volgen.
“Deze wet is een revolutie: we gaan vrouwenmoorden eindelijk officieel tellen, dit probleem grondiger bestuderen en verschillende instrumenten invoeren om dit uit te roeien, met als doel “nul vrouwenmoorden”. Maar al te vaak hadden slachtoffers voorkomen kunnen worden als er een risicobeoordeling was uitgevoerd. Met deze wet lossen we dat op. Ik draag ze op aan al die vrouwen die dit jaar hun leven hebben verloren door het geweld van mannen. Zelfs vandaag word je niet als vrouw geboren, maar sterf je eraan”. – Sarah Schlitz
Sources :
- https://www.monde-diplomatique.fr/2004/07/RAMONET/11299
- Intieme feminicide is de opzettelijke doding van een vrouw ofwel gepleegd door een partner, ofwel gepleegd door een familielid in naam van de cultuur, de gewoonte, de religie, de traditie of de vermeende ‘eer’ of om andere redenen, of de dood van een vrouw ten gevolge van praktijken die schadelijk zijn voor vrouwen.
- Niet-intieme feminicide is de opzettelijke doding van een vrouw door een derde wegens haar gender of ten gevolge van praktijken die schadelijk zijn voor vrouwen. Ze wordt:
- ofwel hoofdzakelijk gepleegd in een context van seksuele uitbuiting;
- ofwel hoofdzakelijk gepleegd in een context van mensensmokkel of mensenhandel;
- ofwel hoofdzakelijk gepleegd in een context van seksueel geweld;
- ofwel hoofdzakelijk gepleegd als onderdeel van een continuüm van geweld in verband met een ongelijke machtsverhouding of machtsmisbruik door de dader over het slachtoffer.
- ofwel gepleegd in elke andere context, omwille van het gender van het slachtoffer.
- Indirecte feminicide is de onopzettelijke doding van een vrouw wegens haar gender of ten gevolge van praktijken die schadelijk zijn voor vrouwen, het overlijden van een vrouw of de zelfmoord van een vrouw die het gevolg is van:
- ofwel hoofdzakelijk geweld onder partners of in familiale context;
- ofwel hoofdzakelijk genitale verminkingen bij vrouwen;
- ofwel het geweld, in een andere context, omwille van het gender van het slachtoffer of praktijken die schadelijk zijn voor vrouwen;
- Gendergerelateerde doding is de doding van een persoon omwille van diens gender, of de dood van een persoon als gevolg van gendergerelateerde praktijken die schadelijk zijn voor deze personen
- Dwingende controle ” is die welke voortvloeit uit een daad of een reeks daden van agressie, bedreiging, vernedering en intimidatie of andere vormen van misbruik die worden gebruikt om het slachtoffer te kwetsen, te straffen of bang te maken, of door “controlerend gedrag”, Dit is het resultaat van een reeks handelingen die erop gericht zijn een persoon ondergeschikt en/of afhankelijk te maken door hem te isoleren van bronnen van steun, zijn middelen en bekwaamheden uit te buiten voor persoonlijk gewin, hem de nodige middelen voor onafhankelijkheid, verzet en ontsnapping te ontnemen en zijn dagelijks gedrag te regelen.
- Het genderperspectief is de “manier om het effect van gender op sociale rollen in een beleid, besluit of maatregel te onderzoeken of te analyseren, rekening houdend met structurele en historische onevenwichtigheden”.
- Dit omvat ten minste: het aantal vrouwenmoorden en de indeling daarvan in categorieën en soorten, het aantal genderspecifieke moorden en de indeling daarvan in categorieën en soorten, het aantal klachten, informatie, onderzoeken en veroordelingen wegens geweld, vrouwenmoorden en genderspecifieke moorden, het aantal pogingen tot vrouwenmoorden en genderspecifieke moorden, het aantal uitgevaardigde tijdelijke straatverboden in gevallen van huiselijk geweld, alsmede het aantal niet-uitgevoerde bevelen, het aantal seponeringen van klachten over geweld voorafgaand aan vrouwenmoorden, het aantal ingediende klachten voor vrouwenmoorden en moorden op grond van geslacht en de pogingen daartoe, de beschikbare internationale cijfers over vrouwenmoorden en de vergelijking daarvan met de in België beschikbare gegevens.
Français